زن ناشزه به چه کسی می گویند و آثار نشوز چیست؟

ناشزه در اصل کلمه‌ای است که فقط برای زنان به کار برده می‌شود. زمانی که یک زن و مرد با یکدیگر ازدواج می‌کنند و به طور رسمی و حقوقی رابطه زوجیت بین زن و مرد برقرار باشد اما زن حقوق همسر خود را نادیده بگیرد، از اصطلاح زن ناشزه برای وی استفاده می‌شود. بنابراین به طور کلی اگر زنی از انجام موارد مربوط به تکالیف زناشویی خودداری کند کلمه زن ناشزه به او اطلاق می‌شود.

نکات مهم واژه ناشزه و نشوز در تمکین عام و خاص

به طور کلی وقتی که عقد نکاح بین زن و مرد جاری می‌شود، قانون‌گذار وظایفی را برای هر دو طرف تعیین کرده است که عدم تمکین از این وظایف مشکلات و عواقبی را نیز به همراه دارد. پس از ازدواج نیز زوجه موظف به رعایت برخی شروط است که تحت عنوان تمکین خاص و تمکین عام دسته بندی می‌شوند. تمکین خاص مربوط به برقراری روابط زناشویی، و تمکین عام نیز مربوط به مواردی همچون احترام به همسر، زندگی در یک محل مشترک، وفاداری و غیره است.

تعریف نشوز

نشوز اصطلاحی است که در معنای عدم تمکین و نافرمانی در حقوق و فقه به کار برده می‌شود. به طور کلی در بیشتر مواقع از واژه نشوز برای زنان استفاده می‌شود و مفهوم تمکین در رابطه با مردان به کار برده نمی‌شود. همانطور که گفته شد تمکین به دو دسته خاص و عام تقسیم می‌شود که تمکین خاص به معنای برآورده کردن نیازهای جنسی شوهر و تمکین عام به معنای انجام امورات مربوط به زندگی مشترک و احترام به همسر و نظرات وی در امور تربیتی فرزندان است.

زن ناشزه در قانون چه کسی است؟

زن ناشزه طبق قانونی زنی است که از همسر خود تمکین نمی‌کند و این عدم تمکین هم در مورد تمکین خاص و هم تمکین عام صدق می‌کند. مطابق با قوانین حاکم بر کشور یکی از وظایفی که زوجه پس از نکاح بر عهده دارد تمکین از شوهر خود است، و زمانی که از جانب یک زن تمکین صورت نگیرد طبق اصطلاحات حقوقی و قانونی که وکیل پایه یک دادگستری بر آن مسلط است به او زن ناشزه گفته می‌شود.

آثار نشوز زن (مهریه و نفقه زن ناشزه)

زمانی که زن و مرد به عقد یکدیگر دربیایند در مقابل هم موظف به انجام برخی وظایف هستند، و اگر از انجام این امور سرپیچی کنند عواقبی برای آن به همراه خواهد داشت. نشوز زن نیز طبق قانونی آثاری برای وی به همراه خواهد داشت. در ادامه به بررسی برخی از پیامدهای نشوز زن خواهیم پرداخت.

اگر زنی بدون داشتن دلیل محکمه پسند از تمکین از همسر خود خودداری کند ناشزه است و نفقه زن ناشزه به وی تعلق نمی‌گیرد، البته اگر دلیل زن برای عدم تمکین منطقی و قابل قبول باشد مرد موظف به پرداخت نفقه زن نشوز است. بنابراین یکی از آثار نشوز زوجه عدم دریافت نفقه است.

در صورتی که مرد برای عدم تمکین همسر خود به دادگاه مراجعه کند می‌تواند حکم ازدواج مجدد را از دادگاه دریافت نماید.

علاوه بر موارد گفته شده اگر زن از همسر خود تمکین نکند پس از طلاق نیز حق و حقوقی از اموال مرد به وی تعلق نمی‌گیرد.

 ناشزه و نشوز به چه معناست و شرایط مهریه زن ناشزه

بلافاصله پس از نکاح بر مرد واجب می‌شود تا حقوق مالی زن را رعایت کند، این حقوق مالی که از طرف قانون و اسلام تعیین شده است مهریه نام دارد. حال ممکن است سوال پیش بیایید که آیا به زن ناشزه هم مهریه تعلق می‌گیرد و حکم مهریه زن ناشزه به چه صورت است؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که مهریه حق زن است و به محض جاری شدن عقد بر مرد واجب می‌شود تا مهریه زن را پرداخت کند و حتی پس از نشوز نیز مرد موظف به پرداخت مهریه است و برای اطلاع بیشتر می تواند از وکیل مهریه مشاوره بگیرد. و فقط در مورد نفقه که شرط پرداخت آن تمکین از همسر است، به زن ناشزه نفقه تعلق نمی‌گیرد.

مرد ناشزه

قبل‌تر اشاره کردیم که اصطلاح ناشزه در بیشتر مواقع در مورد زنان به کار می‌رود، اما در قانون از اصطلاح ناشزه برای مردان نیز استفاده می‌کنند. اگر مردی از انجام امور مالی محول بر او همچون پرداخت مهریه، نفقه و اجرت‌المثل خودداری کند و یا حسن معاشرت با همسر خود را رعایت نکند ناشزه خواهد شد.

آثار نشوز مرد

همانطور که نشوز زن آثاری به همراه داشت، نشوز مرد نیز همین گونه است. اگر مردی از انجام وظایف زناشویی خود خودداری کند زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و این موضوع را مطرح کند. در چنین حالتی دادگاه از کرد می‌خواهد که به وظایف خود عمل کند و اگر این امر صورت نگیرد زن می‌تواند درخواست طلاق کند. یکی از مهم‌ترین وظایفی که مرد در برابر همسر خود بر عهده دارد پرداخت نفقه است و اگر از این امر نیز خودداری کند، زن می‌تواند با عنوان ترک انفاق از مرد شکایت کند.

آثار نشوز زن در مقابل شوهر

همانطور که گفته شد نشوز زن در مقابل مرد آثاری به همراه دارد که بیشتر مهریه و نفقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. لازمه پرداخت نفقه به زن تمکین است و با توجه به اینکه نشوز به معنای عدم تمکین زن در برابر شوهر خود است بنابراین به زن ناشزه نفقه تعلق نمی‌گیرد. اما مهریه حق رسمی و غیرقابل انکاری زن است و حتی در شرایط نشوز نیز به وی مهریه تعلق می‌گیرد.

البته قبل از همه این مسائل دادگاه تلاش می‌کند تا زن را برای انجام وظایف زناشویی خود قانع کند، و در صورت عدم پذیرش پرداخت نفقه به زن قطع می‌شود.

مهریه زن ناشزه به چه ترتیبی است؟

پرداخت مهریه به زنان از ابتدای اسلام برای مردان واجب بوده است و به عبارتی می‌توان گفت که یکی از بزرگترین حمایت‌های مالی صورت گرفته از زنان پس از ازدواج پرداخت مهریه از جانب مردان است. حال اگر پس از ازدواج زن از همسر خود تمکین نکند و ناشزه باشد باز همچنان مهریه زن ناشزه به او تعلق می‌گیرد و مرد موظف به پرداخت آن است.

اجرت المثل زن ناشزه

اجرت‌المثل در واقع حقوقی است که زن می‌تواند به ازای انجام کارهای خانه از مرد دریافت کند. به طور کلی با شروع زندگی مشترک انجام کارهای خانه مثل پختن غذا، ظرف شستن و غیره همگی شرعا وظیفه زن نیست و زن می‌تواند در ازای انجام این کارها از همسر خود اجرت‌المثل دریافت کند. البته دریافت اجرت‌المثل مستلزم رعایت برخی شروط است، اول اینکه از ابتدا زن باید مشخص کند که خواهان دریافت آن است و بیان این موضوع که انجام کارهای خانه وظیفه هر زنی است از دریافت اجرت‌المثل محروم می‌شود. تنها به کارهایی که از لحاظ شرعی به زن واجب نیستند مثل نظافت منزل اجرت‌المثل تعلق می‌گیرد. اگر مردی قصد طلاق از همسر خود داشته باشد باید تمام حقوق مربوط به زن را نظیر اجرت‌المثل و غیره را پرداخت کند تا بتواند طلاق بگیرد.

حال سوال پیش می‌آید که اگر زن ناشزه باشد و از همسر خود تمکین نکند آیا همچنان قانون اجازه دریافت اجرت‌المثل به او می‌دهد یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که تعلق اجرت‌المثل به زن ناشزه به نوع عدم تمکین او بستگی دارد.

در برخی موارد زن تنها از همبستر شدن با همسر خود تمکین نمی‌کند، اما همچنان در یک محل مشترک زندگی می‌کنند و کارهای خانه را نیز انجام می‌دهد در این صورت که تمکین خاص نام دارد حتی با وجود ناشزه بودن زن همچنان اجرت‌المثل به وی تعلق می‌گیرد؛ اما اگر زن خانه را ترک کند و در یک محل جدا زندگی کند که در این حالت از تمکین عام سرپیچی کرده است و اجرت‌المثل به وی تعلق نمی‌گیرد.

اقامتگاه زن ناشزه

همانطور که گفته شد زن ناشزه ممکن است در امور مربوط به تمکین خاص و یا امور مربوط به تمکین عام از همسر خود تمکین نکند. به طور کلی تعیین یا تغییر محل زندگی بر عهده مرد است مگر این که زن به هنگام جاری شدن عقد نکاح از همسر خود حق مسکن دریافت کرده باشد که در این صورت شرایط متفاوت خواهد بود. اما به طور کلی به هنگام تعیین محل سکونت زن باید از همسر خود متابعت کند که این موضوع مربوط به تمکین عام می‌باشد. بنابراین با شروع زندگی مشترک زن و مرد در یک محیط مشترک و با یکدیگر زندگی می‌کنند، حال اگر زن ناشزه باشد وضعیت به چه صورت خواهد بود؟ در این حالت نیز تفاوتی ایجاد نمی‌شود و اقامتگاه زن ناشزه همچنان در کنار همسر خود است مگر اینکه زن به خواست خود خانه را ترک کرده باشد.

عدم تمکین (ناشزه بودن زن) و نتیجه‌ عدم تمکین شامل چه مواردی است؟

در نهایت به بررسی کلی عدم تمکین زن خواهیم پرداخت، در برخی از شرایط ممکن است زن از همسر خود تمکین نکند و ممکن است این عدم تمکین از لحاظ قانون غیرموجه و در برخی موارد موجه باشد. زمانی که مرد این موضوع را در دادگاه مطرح کند، قانون‌گذار تمام جنبه‌های موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهد و در آخر تصمیم نهایی خود را اتخاذ می‌کند. اگر عدم تمکین زن دلیل موجهی نداشته باشد نتایجی را برای وی به همراه خواهد داشت، که مهم‌ترین آن نفقه زن ناشزه است که طبق قانون دیگر به او نفقه تعلق نمی‌گیرد. اما همچنان مرد موظف به پرداخت مهریه است.