امروز در این مقاله قصد داریم تا به یک مبحث مهم به اسم نزاع دسته جمعی بپردازیم. همه ما در زمان‌های مختلف و متعدد شاهد دعوا و نزاع در خیابان‌ها بوده‌ایم و آنها را مشاهده کرده‌ایم. عمدتا این دعوا و نزاع‌ها دلیل خاص و منطقی ندارند و شاید اگر افراد اندکی سعه صدر داشته باشند اصلا اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. به هر جهت، قانون ایران نزاع و شرکت در دعوا را جرم می‌داند و به این ترتیب افرادی که وارد نزاع دسته جمعی می‌شوند قابل مجازات می‌باشند. که توسط وکیل کیفری پیگیری می‌شود، نزاع در لغت به معنای آشوب، ستیزه و جدال میباشد و در اصطلاح عبارت است از مداخله چند شخص در درگیری. منظور از چند شخص، حداقل سه نفر میباشد که در دعوا و درگیری دخالت داشته‌اند.
مجازات نزاع دسته جمعی چیست؟
در صورتی که دعاوی کیفری در دادگاه مبنی بر جرم نزاع دسته جمعی اتفاق افتاده باشد و اشخاصی که خود و یا وکیل پایه یک دادگستری آن ها نتوانسته باشد دلایل و مستنداتی مبنی بر عدم تاثیر عمل آن شخص‌ها در وقوع جرم را ثابت کنند، بر اساس ماده ۶۱۵ مجازات‌های خاصی محکوم می شوند.
- در حالتی که نزاع دسته جمعی در نهایت به قتل منجر شده باشد به حبس از یک تا سه سال محکوم می شود.
- در صورتی که نزاع دسته جمعی در نهایت منجر به نقص عضو شود، به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.
- در صورتی که در نهایت به ضرب و جرح ختم شود، به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
تفاوت دفاع مشروع با نزاع دسته جمعی
در قانون مجازات اسلامی کشور ایران موردی خاص با عنوان دفاع مشروع پیش‌بینی و قید شده است که در این دفاع اگر ثابت بشود که فرد به جهت دفاع از خویش در مقابل ضارب ایستادگی کرده است و اگر شخص ضارب زخمی یا کشته شده باشد، دفاع مشروع به حساب می‌آید. البته با شرایطی خاص که در قانون جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره شده، من جمله این که دفاع با نوع حمله متناسب باشد و همچنین امکان گریز از صحنه جرم وجود نداشته باشد. اگر شخص به جهت دفاع از خود مهاجم را زخمی بکند یا به قتل برساند، قابل مجازات نمی‌باشد البته با شرایطی که مطرح شده است. شایان به ذکر است که نظر نهایی و نوع دفاع بستگی به تشخیص قاضی پرونده دارد. در این بین اگر شخص مدافع برای دفاع از خود، سلاح فرد مهاجم را در اختیار بگیرد و با همان سلاح به شخص مهاجم ضربه و صدمه‌ای وارد نماید، دیگر شامل دفاع مشروع نیست.
رضایت در نزاع دسته جمعی
جرم نزاع دسته جمعی من جمله جرائم غیرقابل گذشت میباشد. یعنی شروع به تعقیب و رسیدگی و اجرای مجازات نیاز به شکایت شاکی و عدم گذشت او نمی‌باشد. به این صورت که ممکن است در این جرم شاکی خصوصی وجود نداشته باشد، یا وجود داشته باشد اما قصد شکایت نداشته باشد، یا شکایت کند اما بعدا رضایت دهد. در تمام این حالت‌ها، مرتکبین همچنان مشمول مجازات قرار دارند و مجازات آنها اجرا خواهد شد. البته رضایت در نزاع دسته جمعی گذشت شاکی از جهت‌های تخفیف مجازات میباشد و ممکن است که با گذشت وی مجازات مرتکبین تخفیف داده شود.
پرداخت دیه در نزاع دسته جمعی چگونه است؟
مجازات حبسی که در بندهای سه‌گانه ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی گفته شده است چه در صورتی که عامل صدمه مشخص بوده باشد یا نامشخص باشد، لازم الاجرا میباشد، پس بنابراین هر زمانی که عامل صدمه مشخص نبوده نباشد، قصاص نفس یا عضو عملا امکان پذیر نمی‌باشد. در این صورت بعضی از انسان‌ها اعتقاد دارند که مطالبه ضرر و زیان هنگامی که عامل صدمه مشخص نیست وجاهت قانونی نخواهد داشت. چون که زمانی عامل صدمه معین نیست، محرز شدن رابطه علیت بین رفتار مرتکب و صدمه نیز ممکن نمی‌باشد. پس در نتیجه دلیلی برای مطالبه ضرر و زیان وجود ندارد.
رسیدگی به جرم نزاع دسته جمعی در صلاحیت کدام دادگاه است؟
بر اساس ماده ۳۰۱ قانون آیین دادرسی کیفری و صلاحیت عام دادگاه‌های کیفری ۲، می‌توان بیان کرد که رسیدگی به جرم نزاع دسته جمعی از لحاظ ذاتی در صلاحیت دادگاه کیفری ۲ است. به لحاظ محلی نیز دادگاه کیفری دو حوزه‌ای صالح است که جرم در آن حوزه انجام شده است. اگر محل وقوع جرم مشخص نباشد، دادگاه کیفری دو محلی کشف جرم یا دستگیری متهم صالح است.
