کیفر خواست ادعایی است که دادستان به منظور تعیین مجازات متهم، به دادگاه ارائه می‌دهد و از آن درخواست می‌کند تا دربارهٔ این جرم مطرح شده تحقیق کند و حکم لازم را صادر نماید. این امر که در راستای وظایف حیطه فعالیت وکیل کیفری مطرح می‌شود، در مدل‌های مختلفی قابل ارائه است، برای نمونه کیفر خواست شفاهی، کیفر خواست کتبی و… که هر کدام نحوه تحویل و بیان کردنشان با دیگری متفاوت است.
کیفر خواست ارائه شده توسط دادستان، نتیجهٔ تحقیقات دادسرا را نشان می‌دهد که نشان‌دهندهٔ گناهان و مجرمیت متهم است. این کیفرخواست به دادگاه ارجاع می‌شود تا از طریق رسیدگی به ادعا‌ها و مدارک ارائه شده، به این موضوع پی ببرد و تصمیم قطعی را برای مجازات متهم بگیرد. در ادامه این مطلب برای درک بهتر چیستی کیفرخواست سعی داریم اطلاعات جامعی در اختیار شما قرار دهیم. اگر قصد کسب اطلاعات بیشتری در این رابطه دارید، در ادامه با ما همراه باشید.
مرجع رسیدگی به کیفر خواست
بنابر ماده ۱۴ قانون که در رابطه با تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب تدوین شده است، دادگاه‌های حوزه کیفری و انقلاب صلاحیت رسیدگی به جرایم را قید شده در کیفرخواست را دارند. این بند، دادگاه‌های کیفری و انقلاب را برای رسیدگی به کیفر خواست تعیین کرده است و فقط زمانی می‌توانند در مورد این موضوع رسیدگی کنند که در کیفرخواست ذکر شده باشند. به عبارت دیگر، وقتی جرمی انجام می‌شود و وکیل پایه یک دادگستری یا نماینده قانونی قربانی درخواست کیفرخواست را به دادگاه ارائه نمی‌کند، دادگاه کیفری و انقلاب صلاحیت رسیدگی به آن جرم را ندارد.
صدور کیفر خواست یعنی چه؟
کیفر خواست به عنوان ادعایی از سوی دادستان در دادگاه مطرح می‌شود. این ادعا شامل بیان دادستان درباره مجرم بودن متهم است و از دادگاه خواستار رسیدگی و صدور حکم لازم برای متهم می‌شود. صدور کیفرخواست توسط دادستان انجام می‌شود. طبق این کیفرخواست، دادستان از دادگاه درخواست کیفر و مجازات متهم را می‌کند. صدور کیفرخواست دارای اهمیت زیادی است و این اختیار را به دادگاه می‌دهد تا بر اساس شرایط پرونده و محرز شدن مجرم بودن متهم بهترین تصمیم را برای مجازات او بگیرد.
اعتراض به صدور کیفر خواست
در بسیاری از سیستم‌های حقوقی، امکان اعتراض به صدور کیفر خواست وجود دارد. معمولاً در این صورت، متهم می‌تواند اعتراض خود را در دادگاه مطرح کرده و در جریان محاکمه به موضوعات مربوط به کیفرخواست و دفاع از خود بپردازد. این اعتراض می‌تواند شامل مواردی مانند عدم صحت دلایل قانونی برای صدور کیفرخواست، اشکالات وارد بر صدور آن و یا تخلفاتی از سوی دادستان باشد. با این حال، در برخی سیستم‌های حقوقی، به ویژه در مواردی که کیفرخواست توسط دادستان صادر می‌شود، امکان اعتراض به آن وجود ندارد و متهم می‌تواند تنها در دادگاه به اعتراض پرداخته و دفاع خود را مطرح کند. برای اعتراض به صدور کیفرخواست بهتر است تا از خدمات مشاوره حقوقی استفاده کنید تا بهترین نتیجه را از اعتراض خود بگیرید.
بررسی مندرجات کیفر خواست
با توجه به ماده ۲ قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب، در کیفرخواست باید یک سری اطلاعات ضروری به طور صحیح و کامل درج شود. این اطلاعات شامل موارد زیر می‌شود:
الف) اطلاعات شخصی متهم: نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، محل اقامت، میزان سواد و وضعیت تأهل.
ب) نوع قرار تأمین: در این قسمت باید مشخص شود آیا متهم بازداشت شده است یا آزاد میباشد.
ج) نوع اتهام: در این بخش باید نوع اتهامی که مطرح است مشخص شود.
د) دلایل اتهام: در این قسمت باید دلایل و شواهدی که به عنوان اساس اتهام در نظر گرفته شده‌اند، ذکر شوند.
ه) مواد قانونی مورد استناد: در این بخش باید ارجاع به مواد قانونی صادره که به عنوان مبنای کیفر خواست استفاده شده‌اند، صورت گیرد.
ز) سابقه محکومیت کیفری: در صورتی که متهم دارای سوابق محکومیت کیفری باشد، این موضوع باید در کیفر خواست ذکر شود.
ل) تاریخ و محل وقوع جرم: در این قسمت باید تاریخ و محل وقوع جرمی که به متهم اتهام می‌شود، ذکر شود.
انواع کیفرخواست؛ شفاهی یا کتبی؟
کتبی
با توجه به ماده ۲۷۹ قانون که شامل ضوابط کیفرخواست کتبی است، در کیفر خواست کتبی موارد زیر باید به صورت کتبی و قید شوند:
الف) مشخصات متهم:
- نام و نام خانوادگی
- نام پدر
- شهرت (دیگر نام‌های معروف به متهم)
- سن
- شغل
- شماره ملی
- شماره شناسنامه
- تابعیت
- مذهب
- محل اقامت
- وضعیت تأهل
ب) وضعیت حقوقی متهم:
- آزاد
- تحت قرار تأمین یا نظارت قضایی بودن با ذکر نوع آن
- یا بازداشت بودن با قید علت و تاریخ شروع بازداشت
پ) جزئیات جرم:
- نوع اتهام
- تاریخ و محل وقوع جرم، از جمله بخش، دهستان، روستا، شهر، ناحیه، منطقه، خیابان و کوچه
ت) ادله انتساب اتهام:
توضیحات و مستنداتی که به عنوان ادله برای اتهام مطرح شده‌اند
ث) مستندات قانونی اتهام:
ارجاع به مواد قانونی که براساس آن اتهام برای متهم ارائه شده است
ج) سابقه محکومیت کیفری متهم:
ذکر سوابق محکومیت کیفری قبلی متهم
چ) خلاصه پرونده شخصیت یا وضعیت روانی متهم:
خلاصه‌ای از پرونده‌ای که شامل مشخصات شخصیت و وضعیت روانی متهم است
تبصره: در صورت وقوع سهو قلم یا اشتباه در صدور کیفرخواست، دادستان می‌تواند تا قبل از ارسال آن به دادگاه، کیفر خواست را اصلاح کند و پس از ارسال آن به دادگاه، اصلاحات مورد نیاز را به دادگاه اعلام کند.
شفاهی
با توجه به ماده ۳۳۵ قانون مذکور که به کیفرخواست شفاهی اشاره دارد، در صورت حضور متهم و شاکی در دادگاه و در صورت کامل شدن تحقیقات مقدماتی، دادستان می‌تواند بلافاصله دعوای کیفری را به صورت شفاهی مطرح کند. شایان ذکر است در این صورت، دادگاه بلافاصله جلسه را تشکیل داده و به متهم توضیح می‌دهد که او حق دارد وکیل خود را تعیین کند و زمان کافی برای تدارک دفاع داشته باشد.
در صورتی که متهم از این حق استفاده نکند، دادگاه در همان جلسه رسیدگی و رأی صادر می‌کند و در صورت لزوم، می‌تواند تحقیقات را انجام داده و دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان دادگستری بدهد. در مورد شاکی، او می‌تواند در مدت حداکثر پنج روز پس از وقوع جرم دادخواست خود را تقدیم کند و دادگاه می‌تواند بدون در نظر گرفتن امر کیفری، به دعوای ضرر و زیان رسیدگی و رأی مربوطه را صادر کند.
نکات مهم صدور کیفر خواست شفاهی
با توجه به ماده ۸۶ قانون دادرسی کیفری، صدور کیفرخواست شفاهی در تمامی جرایم امکان‌پذیر نیست و جرایم ماده ۳۰۲ آن قانون تنها استثنائات هستند. بنابراین، در جرایمی که در صلاحیت دادگاه کیفری یک و دادگاه انقلاب با تعدد قاضی قرار دارند، صدور کیفرخواست شفاهی امکان‌پذیر نیست.
یکی از شرایط بسیار مهم برای صدور کیفر خواست شفاهی، حضور متهم است. در صورتی که شاکی حاضر نباشد به دلایلی مانند عدم وجود شاکی یا گذشت زمان، امکان طرح دعوای کیفری به صورت شفاهی در دادگاه وجود ندارد. بنابراین، برای صدور کیفرخواست شفاهی، حضور متهم در دادگاه ضروری است. در صورت وجود شاکی، متهم به همراه شاکی به دادگاه اعزام می‌شود تا دعوای کیفری به صورت شفاهی مطرح شود. در نتیجه، دادرسی غیابی با کیفرخواست شفاهی امکان‌پذیر نیست و تنها در صورت حضور متهم و شاکی (در صورت وجود)، می‌توان دعوای کیفری را به صورت شفاهی در دادگاه مطرح کرد.
گرچه شرط لازم برای طرح شفاهی دعوای کیفری کامل بودن تحقیقات است، اما این موضوع مانع انجام تحقیقات لازم توسط دادگاه نمی‌شود. در صورتی که در جریان رسیدگی به پرونده، دادگاه به انجام یا تکمیل تحقیقی نیاز داشته باشد، می‌تواند از دادستان یا ضابطان دادگستری درخواست کند.
در کیفر خواست شفاهی، حق قانونی شاکی برای طرح دعوای خصوصی در مورد ضرر و زیان و خسارت در دادگاه حاضر است. و حداکثر ظرف ۵ روز حق تقدیم دادخواست به دادگاه کیفری را دارد. در این حالت، پرونده به صورت شفاهی در دادگاه مطرح می‌شود و دادگاه ملزم به رسیدگی به آن دادخواست است، بدون اینکه باید منتظر رسیدن به امر کیفری باشد.
تغییر مندرجات کیفر خواست
تغییر ماهیت جرم در کیفرخواست و اصلاح آن بدون تفهیم اتهام به متهم، غیرمجاز است. در صورتی که تغییر عنوان جرم، ماهیت آن را تغییر دهد، دادگاه مسئول است تا پرونده را به منظور تفهیم اتهام مجدد به متهم و صدور کیفرخواست جدید بر اساس تغییرات صورت گرفته، به دادسرا اعاده کند.
بهتر است بدانید در صورتی که در جریان رسیدگی به پرونده، تغییری در عنوان مجرمانه صورت گیرد که باعث تغییر ماهیت جرم شود، دادگاه مجاز به اصلاح کیفر خواست نخواهد بود. به جای آن، دادگاه باید پرونده را به منظور تفهیم اتهام به متهم و صدور کیفرخواست جدید بر اساس تغییرات صورت گرفته، به دادسرا اعاده کند. این اقدام ضروری است تا حقوق متهم رعایت شود و به تفهیم دقیق اتهام و دفاع مناسب برای او مقدور باشد. در نتیجه، تغییر ماهیت جرم بدون تفهیم اتهام به متهم و اصلاح کیفرخواست توسط دادگاه، غیرقانونی است و نیازمند رفع اشکال قانونی میباشد.
