دادگاه خانواده چه نوع دادگاهی است ؟
دادگاه های خانواده به منظور بررسی و رسیدگی به مسایل و مشکلات خانواده در کلیه حوزه های قضایی شهرستان ها شعبه دارد. البته در برخی از حوزه های قضایی به دلیل عدم وجود دادگاه خانواده، شعبه های دادگاه های عمومی حقوقی با رعایت تشریفات و قوانین خاصی به دعاوی خانوادگی رسیدگی می نمایند. تمامیه دادگاه های خانواده می بایست با حضور یک رئیس یا یک دادستان علی البدل و یک قاضی مشاور زن برگزار شود. در خصوص موارد صلاحیت دادگاه خانواده باید بدانید که دادگاه های خانواده جزو دادگاه های خصوصی بوده و به اموری که در صلاحیت آن ها باشد رسیدگی می نمایند.
دادگاه خانواده چیست؟
همان طور که از نام دادگاه خانواده مشخص است، به دادگاهی که قوه قضاییه برای رسیدگی و بررسی اختلافات و مشکلات به وجود آمده در خانواده بنیان نموده است، دادگاه خانواده می گویند.
قوه قضاییه به حکم قوانین حمایت از خانواده می بایست در هر حوزه قضایی به تعداد مکفی شعبه های دادگاه خانواده تشکیل دهد. البته به غیر از شهر های بسیار کوچک که در دادگاه های مستقر در آن حوزه مسایل خانودگی نیز بررسی می گردد. شهر های کوچک در مورد دعاوی ای که مربوط به اصل نکاح و انحلال آن باشد به نزدیک ترین دادگاه خانواده ارجاع می شوند. صلاحیت دادگاه خانواده در رسیدگی به دعاوی خانواده می باشد و نمی تواند به امور حقوقی یا کیفری بپردازد.
قاضی های خانواده باید حتما متاهل بوده و حداقل ۴ سال سابقه خدمت قضایی داشته باشند. در ادامه در خصوص دعاوی خانواده و حدود صلاحیت دادگاه خانواده بیشتر صحبت خواهیم نمود.
لیست و فهرست ۲۰ دعاوی در صلاحیت دادگاه خانواده
یکی از مواردی که اغلب افراد نیاز به آگاهی نسبت به آن دارند، این است که بدانید چه مواردی در صلاحیت دادگاه خانواده قرار دارد. در زیر به ۲۰ مورد از اموری که جزو دعاوی خانواده محسوب می شود و در صلاحیت دادگاه خانواده قرار دارد اشاره می گردد:
- ازدواج مجدد
- کلیه امور مربوط به مهریه
- کلیه امور مربوط به جهیزیه
- نامزدی کردن و خسارت های ناشی از بهم خوردن نامرزدی
- عقد و نکاح دائم یا موقت یا اذن در نکاح
- شروط و قرارداد های ضمن عقد نکاح
- امور امور مربوط به نفقه زوجه و امور مربوط به اجرت المثل ایام زوجیت و همچنین امور مربوط به نفقه اقارب
- کلیه امور مربوط به اهدای جنین و رحم اجاره ای
- تغییر جنسیت
- رشد، رفع و حجر آن
- امور مربوط به حضانت فرزندان و ملاقات آن ها
- کلیه امور مربوط به سرپرستی گرفتن کودکان بی سرپرست یا بد سرپرست.
- امور مربوط به تهیه مسکن توسط زوجه
- نسب
- گرفتن یا سلب کردن حضانت
- ولایت قهری، امور مربوط به قیومیت و همچنین امور مربوط به ناظر و امین مال محجوران و وصایت
- کلیه امور مربوط به تمکین و ناشزه شدن
- ممنوع الخروج کردن فرزند توسط مادر
- کلیه امور مربوط به طلاق، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انتقضای نکاح
- کلیه اموری که به غایب مفقود الاثر مربوط می شود.
در بالا به ۲۰ مورد از دعاوی ای برای پاسخ به این سوال وجود دارد اشاره گردید: دادگاه خانواده در چه مواردی صلاحیت دارد؟
دادگاه صالح در دعاوی طلاق و مهریه و… کدام اند؟
ابتدا باید بدانیم که صلاحیت دادگاه به چه معناست؟ صلاحیت دادگاه ها به حق یا تکلیفی که قانون به مراجع قضایی برای رسیدگی و بررسی دعاوی و شکایات در امور خاص می دهد، می گویند. در زیر به چند مورد از دادگاه صالح در دعاوی طلاق ، مهریه و … اشاره خواهد شد:
-
دادگاه صالح در دعاوی طلاق
باید یکی از دادگاه های محل اقامت خوانده و محل سکونت خواهان باشد. به عنوان مثال اگر زوجه در شهر اصفهان اقامت دارد، دادگاه خانواده شهر اصفهان صالح است. اگر خواهان بخواهد خوانده را مجهول المکان بنامد باید آخرین اقامتگاه خوانده را به دادگاه اطلاع دهد و دادگاه از طریق تحقیق یا نشر آگهی دادگاه صالح را مشخص می نماید.
-
دادگاه صالح در دعاوی مهریه
زوجه می تواند به حکم ماده ۱۲ قانون حمایت از خانواده، کلیه امور مربوط به مهریه را در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه نماید. مگر این که مورد مهریه غیر منقول باشد ( مانند آپارتمان، زمین یا ملک و … ) در این صورت باید در محلی که ملک واقع شده اقامع دعوا نماید.
-
دادگاه صالح در دعاوی حضانت
دادگاه های خانواده از نظر صلاحیت ذاتی مربوط به امور حضانت هستند و دادگاه محل اقامت خوانده صالح به بررسی این موضوع می باشد.
-
دادگاه صالح در دعاوی نفقه
با توجه به این که ترک انفاق به دو دسته حقوقی و کیفری قابل تقسیم می باشد، اگر حقوقی باشد دادگاه محل اقامت خوانده ( محل اقامت شوهر ) صالح است و اگر کیفری باشد تمامیه دادگاه هایی که جرم مستمر در آن ها استمرار یافته است صالح به بررسی می باشد.
-
دادگاه صالح به دعاوی عدم ثبت نکاح و فسخ نکاح
دادگاه کیفری دو صالح است البته الزام به ثبت در دادگاه های خانواده می باشد.
-
دادگاه صالح در دعاوی جهیزیه
دادگاه محل اقامت خوانده ( مرد ) صالح است.
-
دادگاه صالح به دعاوی تمکین
دعوای مربوط به تمکین از دعاوی غیر مالی می باشد و در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد. از طریق دفاتر خدمات الکترونیک پس از تعیین شعبه و زمان رسیدگی، دادگاه صالح مکلف است از زوج بخواهد مسکن و اثاث لازم را در حد شئونات زوجه فراهم نموده و به دادگاه اعلام نماید.
-
دادگاه صالح به دعاوی نشوز و ناشزه شدن زوجه
با توجه به این که نشوز عملی غیر قانونی می باشد، به همین دلیل اقامتگاه زن ناشزه همان اقامتگاه شوهر در نظر گرفته می شود و دادگاه محل اقامت شوهر صالح به رسیدگی می باشد.( ناشزه بودن زن باید به دادگاه صالح اثبات شود در غیر این صورت زن می تواند در محل اقامت خود اقامه دعوا نماید )
صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانوادگی زوجین مقیم خارج از کشور
طبق بند ۹ ماده ۴ قانون حمایت از خانواده که در سال ۱۳۹۱ مصوب گردید، قانونگذار رسیدگی به کلیه دعاوی خانوادگی زوجینی که مقیم خارج از ایران هستند را به شرح زیر بیان می نماید:
- اگر یکی از زوجین مقیم خارج از کشور باشد:
دادگاه صالح به رسیدگی پرونده زوجینی که یکی از آن ها در ایران زندگی می کند و دیگری مقیم کشوری دیگر است، دادگاهی که در محل اقامت زوج داخل ایران می باشد.
- اگر یکی از زوجین در ایران اقامت موقت داشته باشد ولی به طور کلی خارج از ایران مقیم باشند:
دادگاه صالح دادگاهی است که در محل اقامت موقت زوجی باشد که در ایران است. مهم نیست شخصی که در ایران است خواهان باشد یا خوانده.
- اگر زوجین هر دو اقامت موقت در ایران داشته باشند:
دادگاه محل سکونت موقت زوجه دادگاه صالح به رسیدگی امور دعوای خانواده می باشد.
- اگر هیچ کدام از زوجین در ایران اقامت نداشته باشند:
دادگاه خانواده ای که در شهرستان تهران است صالح به بررسی و رسیدگی به دعاوی زوجینی می باشد که هیچکدام اقامت در ایران ندارند. مگر آن که زوجین توافق دیگری در مورد محل اقامه دعوا داشته باشند. در این صورت محل توافق زوجین می تواند صالح به رسیدگی به پرونده باشد.
نگاهی به صلاحیت دادگاه در قانون حمایت خانواده
قانون حمایت از خانواده که در سال ۱۳۹۱ تصویب مجدد شده است، نو اوری های زیاد و خاصی را در قواعد حقوقی خود گنجانده است که باعث شده است روند بررسی و رسیدگی به پرونده های خانودگی بسیار راحت تر شده و اکثر موانع را از سر راه برداشته است. در تصویب این قوانین از نظرات کارشناسی و مهم تعداد زیادی از قضات، حقوق دانان و وکلا و کارشناسان مختلف در امور خانواده استفاده شده است.
یکی از نکاتی که در تصویب مجدد این قوانین لحاظ شده است این است که قاضی حتما متاهل باشد و ۴ سال سابقه کار قضایی داشته باشد و همچنین با همکاری یک قاضی مشاور زن جلسات را برگزار نماید. این موضوع باعث شده بسیاری از مشکلات بر طرف گردیده و مشکلات خانوادگی با نگرانی ها و سختی های کمتری حل و فصل گردد. زیرا مشکلات خانودگی به دلیل محرمانه بودن معمولا بدن شاهد برگزار می شود و یا مشکل طوری است قابل اثبات نیست و باید یک قاضی بدوی در تمام مراحل این زوج را همراهی نماید و تمام حالات روحی و روانی آن ها را تماشا و بررسی نماید. همچنین بسیاری از خانم ها به دلایل مختلف از توضیح دادن در مورد مسایل جنسی یا عاطفی در حضور قاضی مرد امتناع می نمایند و این امر باعث می شود که قاضی نتواند به حق حکمی را صادر نماید. حضور یه قاضی مشاور زن این مشکل را به طور کلی بر طرف نموده است.
به همین دلیل حضور یک قاضی مشاور زن در دادگاه های خانوده از محاسن واضح و مثبت این قوانین جدید می باشد.
ضمنا در قانون ذکر شده که قاضی باید از صبر و شکیبایی زیادی برای شنیدن و بررسی درد و دل های زوجین برخوردار باشد. ولی از جدیت و حدت کافی در صدور حکم نیز برخوردار باشد.
