حق نفقه فرزند
طبق ماده‌ی ۱۱۶۸ قانون مدنی “نگهداری اطفال، هم حق و هم تکلیف ابوین است”
این حق که به‌عنوان حضانت فرزند شناخته می‌شود،
مستلزم حقوق و تکالیفی برای پدر و مادر است .
که انفاق فرزندان یا نفقه فرزند یکی از این موارد محسوب می‌شود.
از این رو به لحاظ شرعی و قانونی پدر خانواده مکلف به تامین نیازهای مالی و مادی اعضای خانواده است .
در قانون ، پرداخت نفقه زن و پرداخت نفقه اقارب یا خویشاوندان در درجه اول بر عهده مرد قرار گرفته است .
از جمله اشخاصی که مشمول نفقه اقارب می باشند ، فرزندان هستند .
که پدرشان مکلف به تامین نیازهای مادی و مالی آنهاست .
این حق شامل تهیه‌ی مسکن، البسه، غذا و اثاث خانه به‌قدر رفع حاجت است.
حق نفقه فرزندان برعهده کیست؟
در ماده‌ی ۱۱۹۹ قانون مدنی آمده است حق نفقه فرزند در وهله‌ی اول برعهده‌ی پدر است.
حتی در مواردی که به‌دلیل جدایی طرفین، حضانت (نگهداری) فرزند با مادر باشد،
این حق از پدر ساقط نمی‌شود .
و او باید ماهیانه، مبلغی را یا به‌صورت توافقی به مادر یا براساس حکم تعیین‌شده‌ی دادگاه به‌عنوان نفقه فرزند پرداخت کند.
عدم پرداخت نفقه به ایشان در صورتی که پدر تمکن مالی داشته باشد جرم بوده ،
و برای آن مجازات تعیین شده است.
همین ماده، تعیین تکلیف کرده که اگر فرزند، پدر نداشته یا پدر او توانایی انفاق نداشته باشد
اجداد پدری او به‌ترتیب نزدیکی به کودک، موظف به انفاق هستند.
هرگاه اجداد نیز نبوده یا قادر به انفاق نباشند، این وظیفه به‌عهده‌ی مادر،
و پس از او به‌عهده‌ی اجداد مادری است.
تفاوت نفقه زن با فرزندان
نفقه فرزند با نفقه زن از برخی جهات با هم متفاوت هستند .
نکته نخست:
اینکه یکی از شرایط پرداخت نفقه به فرزند بر اساس قانون این است که ،
فرزند مال کافی نداشته باشد
و نتواند به وسیله اشتغال معیشت خود را تامین کند .
بنابراین در صورتی که فرزند به سنی برسد و بتواند کار کند پرداخت نفقه بر پدر ضروری نیست .
اما نفقه زوجه در هر حال بر عده مرد است ؛
حتی اگر زن شاغل باشد و درآمد کافی هم بدست بیاورد .
نکته دوم :
این است که زن می تواند بابت مطالبه نفقه گذشته خود هم به دادگاه خانواده مراجعه نموده،
و دادخواست مطالبه نفقه بدهد ؛
اما نفقه گذشته فرزند به وی تعلق نخواهد گرفت
و فرزند تنها می تواند بابت مطالبه نفقه زمان حال اقدام نماید .
نکته سوم:
سومین مطلب آن است که از جمله شرایط تعلق نفقه به فرزند آن است که در پرداخت نفقه به وی توانایی یا استطاعت مالی نفقه دهنده در نظر گرفته می شود ،
اما در پرداخت نفقه زن و تعیین مبلغ نفقه زن ، نیازهای مالی زن مدنظر گرفته می شود .
تا چه زمانی باید نفقه فرزند دختر و پسر را پرداخت کرد؟
پاسخ این سوال در ماده ۴۸ قانون حمایت از خانواده است که،
می‌گوید: ” فرزندان اناث یعنی فرزندان دختر درصورت نداشتن شغل و شوهر
و همچنین فرزندان ذکور یعنی فرزندان پسر تا سن ۲۰ سالگی
و درصورتی که معلول و از کارافتاده باشند ،
یا در حال گذراندن تحصیلات دانشگاهی باشند مستحق دریافت نفقه هستند. ”
بنابراین رشد فرزندان و افزایش سن آن‌ها موجب نمی‌شود که مستحق دریافت نفقه نباشند.
بلکه درصورت:
داشتن شغل، شوهر کردن، عدم تحصیل، برخوردار بودن از سلامت جسمی و روحی و …
مشمول دریافت نفقه نخواهند بود.
لازم است بدانید که قانون جهت حمایت از دختران این حق را برای آن‌ها در نظر گرفته است که ،
درصورت جدایی دختر از شوهرش و نداشتن شغل،
امکان مطالبه مجدد نفقه از پدرش را داشته باشد
البته این مسئله در حالتی امکان‌پذیر است که پدر او شاغل بوده و دارای درآمد باشد.
نحوه مطالبه نفقه
باید بدانیم نحوه مطالبه نفقه فرزند بدین صورت است که ،
اگر فرزند دختر کمتر از ۹ سال و پسر کمتر از ۱۵ سال باشد ،به استناد ماده ۶ قانون حمایت خانواده
کسی که طفل را نگهداری می‌کند مثل مادر می‌تواند برای نفقه او علیه پدر یا جدپدری به دادگاه رجوع کند
از فاصله سنین مذکور تا ۱۸ سال تمام نیز در صورتی که حکم رشد از دادگاه گرفته شده باشد،
فرزند می‌تواند بر علیه پدر یا هر شخص دیگری که پرداخت نفقه برعهده اوست اقامه دعوی کند.
اما اگر حکم رشدِ فرزند از دادگاه نگرفته باشد نمی‌تواند به تنهایی و مستقیم در دادگاه مطالبه نفقه بکند.
اگر پدر و مادر درخواست صدور حکم صلاق از دادگاه کنند بر طبق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده،
دادگاه مکلف است ضمن رای طلاق تکلیف حضانت و هزینه های حضانت ،
که منظور نفقه فرزند مشترک است را تعیین تکلیف کند .
یا به صورت توافق زوجین بر سر نفقه، هزینه فرزند و یا در صورت اختلاف،
معمولا تا جلب نظر کارشناس نفقه فرزند مشخص می‌گردد.
اگر طلاق توافقی باشد والدین در مورد تمامی موارد از جمله حضانت و مخارجِ فرزند یعنی همان نفقه توافق می‌کنند.
اگر در زمان طلاق، توافقی صورت نگیرد یا والدین دچار اختلاف شوند،
معمولا موضوع به کارشناس نفقه ارجاع داده می شود تا برای میزان آن تعیین تکلیف شود.
در مورد احکامی که دادگاه در خصوص نفقه فرزند صادر می‌کند با تغییر اوضاع و احوال از جمله :
تغییرات اقتصادی، می‌توان از دادگاه تقاضای تعدیل حکم نفقه را خواست.
به این معنا که دادگاه مجددا بررسی کند و به کارشناس مربوطه ارجاع دهد.
و در صورت تغییرات، اقدام به صدورحکم جدید کند.
برای مثال دادگاه مبلغ ۲۰۰هزار تومان را در پنج سال پیش برای کودکی به عنوان نفقه‌ای که پدر اوپرداخت کند مقرر کرده است.
مادر کودک می تواند به دلیل تورم و رسیدن کودک به سن تحصیل از دادگاه تقاضای تعدیل نفقه را کند.
